هدایت نشستهای کتابخوان به سمت مدارس در سال 1396
معاون توسعه کتابخانهها و کتابخوانی نهاد
کتابخانه‌های عمومی کشور سیاست جدید نهاد کتابخانهها در سال جاری برای
نشستهای کتابخوان را هدایت به سمت برگزاری در مدارس عنوان کرد. محمد
اله‌یاری فومنی معاون توسعه کتابخانهها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های
عمومی کشور ضمن ارائه گزارش از مسیری که این نشستها تاکنون پیموده‌اند،
بعه سیاست جدید نهاد برای برگزاری این نشستها در سال 96 اشاره می‌کند. وی
همچنین از انجام پژوهشی درباره میزان اثرگذاری نشستهای کتابخوان و
موفقیت این طرح در بالابردن سرانه مطالعه در کشور در خلال همکاری با
دانشگاه تهران خبر می‌دهد. متن این گفت‌وگو به شرح ذیل است: نشستهای
کتابخوان نهاد در سال جاری به سمت اجرا در مدارس هدایت خواهد شد، ما
کم‌کم به این سمت خواهیم رفت که به صورت ماهانه و فصلی در عمده مدارس کشور
نشستهای کتابخوان را برگزار کنیم. وی ادامه داد: تجهیز کتابخانهها،
توانمندسازی کتابداران به مسائل محتوایی، آموزش‌های مرتبط با کتاب و
کتابخوانی و... از دیگر برنامه‌های ما در سال 96 است. نشستهای
به‌اشتراک‌گذاری کتابهای خوانده‌شده و یا همان کتابخوان، با نگاه رشد
مطالعه در جامعه و به‌تبع آن رشد فرهنگ عمومی کشور، توسط نهاد کتابخانه‌های
عمومی شکل گرفت. دبیرکل نهاد در خصوص مفهوم این نام‌گذاری بیان کرد: «کلمه
«کتابخوان» در معنای نخست، اشاره به خواندن کتاب دارد و معنی دیگر آن،
بهره‌مندی از خوان (سفره) گسترده کتاب و شرکت در این ضیافت آگاهی است». وی
با معرفی کتابداران به‌عنوان میزبانان اصلی این ضیافت آگاهی، در خصوص هدف
از برگزاری این نشستها گفت: «ترجیح نهاد کتابخانه‌های عمومی در طرح
کتابخوان، رشد کتابخوانی عمومی در جامعه است، که منجر به رشد فرهنگ عمومی
خواهد شد. در این نشستها اولویت با کتاب‌هایی است که برای عموم مردم
قابل‌درک باشد و طیف گسترده‌ای از مخاطبان را با مطالعه آشنا کند.» به‌این‌ترتیب
نخستین سال از تولد کتابخوان، با برگزاری نشست‌هایی در چهار سطح عمومی،
مدرسه‌ای، کودک و ویژه اقشار خاص، به ثبت بیش از 1250 نشست در کارنامه
کتابخوان 94 انجامید که در آن 10990 نفر به معرفی کتاب پرداختند. نکته
قابل تأمل اینکه در سال اول برگزاری نشستهای کتابخوان، تعداد 418 نشست
عمومی (141 نشست استانی و 277 نشست شهرستانی) و 769 نشست مدرسه‌ای
برگزارشده‌است که در این نشستها 10990 نسخه کتاب معرفی شده است. در 41
نشست ملی 4386 عنوان کتاب در نشستهای عمومی و 6110 عنوان در نشستهای
مدرسه‌ای معرفی شده اند. جالب اینکه در این نشستها تعداد 6892 نفر زن و
4098 نفر مرد شرکت داشتند. بله،
اعضای کتابخانه‌های عمومی با 46 درصد بیشترین قشر معرفی کننده کتاب در
نشستهای کتابخوان عمومی هستند، بعد از اعضا، کتابداران با 31 درصد و
نویسندگان با 9 درصد در رتبههای دوم و سوم قرار دارند. در
نشستهای کتابخوان عمومی تعداد 3118 عنوان کتاب 4386 بار معرفی
شده‌اند. تعداد 3656 عنوان کتاب یک‌بار و تعداد 460 عنوان کتاب بیش از
یک‌بار معرفی شدند. زنان 1482 عنوان کتاب را 2061 مورد معرفی کرده‌اند و
مردان 1893 عنوان کتاب را 2324 بار معرفی کردند. نسبت نسخه کتاب به‌عنوان
معرفی‌شده برای زنان 1.32 و برای مردان 1.23 است، یعنی مردان دارای
پراکندگی انتخاب عنوان بیشتری نسبت به زنان هستند. کتابهای
«من زنده‌ام» با 44 مورد معرفی، «دختر شینا» با 35 مورد معرفی، «پایی که
جا ماند» با 29 مورد معرفی، «استاد عشق» با 27 مورد معرفی و «خاک‌های نرم
کوشک» با 26 مورد معرفی پنج کتاب پر تکرار در نشستهای کتابخوان عمومی
بوده‌اند. 10
نویسنده که بیشترین کتابهای آنها در نشستهای عمومی کتابخوان
معرفی‌شده است به ترتیب عبارتند از؛ استاد شهید مرتضی مطهری (78 مورد)،
هوشنگ مرادی‌کرمانی (49 مورد)، معصومه آباد (45 مورد)، بهناز ضرابی‌زاده
(40 مورد)، سعید عاکف (39 مورد)، سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب
اسلامی (34 مورد)، رضا امیرخانی (33 مورد)، سید مهدی شجاعی، نادر ابراهیمی و
ناصر حسینی‌پور (28 مورد). همچنین
در نشستهای کتابخوان مدرسه‌ای کتابهای مهدی آذریزدی 113 مورد
معرفی‌شده‌است. کتابهای هوشنگ مرادی کرمانی و محمد میرکیانی 99 مورد
معرفی، کتابهای غلامرضا حیدری ابهری 74 مورد معرفی و کتاب حسین فتاحی 72
مورد معرفی‌شده است. علاوه
بر این موضوع ادبیات با 32 درصد پرتکرارترین موضوع اصلی کتابهای
معرفی‌شده در نشستهای کتابخوان عمومی بود. موضوعات دین با 21 درصد،
تاریخ با 13 درصد، روانشناسی با 11 درصد و دفاع مقدس با 9 درصد در
رتبههای بعدی قرار دارند. دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی سال گذشته را به عنوان سال «خواندن»
نام نهاده بود، شما در معاونت خود در این زمینه چه کردید؟ نخستین اقدام
این بود که نشستهای به اشتراک‌گذاری کتابهای خوانده‌شده با رویکردی نوین و
پشتوانه‌ای قوی برای تحقق شعار سال، استمرار یافت. در سال 1395 رشد
نشستهای کتابخوان در سطوح اختصاصی (ویژه اقشار مختلف جامعه)، تخصصی (با
محوریت موضوعی خاص)، نشستهای مدرسه‌ای و مجازی مورد توجه قرار گرفت. در
این راستا، نشست موضوعی شعر، به‌عنوان یکی از نشستهای تخصصی کتابخوان و
به پشتوانه غنای کشور در حوزه ادبیات منظوم، شکل گرفت. نخستین نشست از این
مجموعه 25 فروردین‌ماه، همزمان با روز بزرگداشت عطار نیشابوری برگزار شد.
همچنین نشستهای کتابخانه‌ای، با توجه به اهمیت کتابخانه به‌عنوان نقطه
کانونی در فعالیت‌های نهاد، پا گرفت. شکل‌گیری طرح کتابخوان ماه و معرفی
ماهانه 4 کتاب از طریق پایگاه اطلاع‌رسانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و
نیز راه‌اندازی پویش کتابخوان مجازی با هدف معرفی کتاب در شبکه‌های
اجتماعی، قالب‌های نوینی از کتابخوان در سال 1395 بود. آمارها
حاکی از آن است که از ابتدای سال 95 تا پایان بهمن، 16020 نشست
کتابخانه‌ای برگزار شده است که طی آن بیش از 90 هزار نفر به ارائه کتاب
پرداختند. این
طرح در کتابخانه های عمومی سراسر کشور برگزار و هدف از آن افزایش ضریب
نفوذ کتابخوان و سهولت بهره‌مندی آحاد مردم در کتابخانهها برگزار شد. این
نشست ها در زمان 60 دقیقه ای و با حضور حداقل 6 نفر برگزار می شود و
حاضران حداکثر در 10 دقیقه کتاب های مورد نظر خود را معرفی می‌کنند. در
این نشست ها معمولا کتاب هایی معرفی می شود که در کتابخانه موجود بوده تا
اگر فردی از روی مباحث ارائه شده، به خواندن کتابی تمایل پیدا کرد، امکان
به امانت گرفتن آن از کتابخانه وجود داشته باشد و در صورتی که فردی علاقه
مند به معرفی منبعی خارج از کتابخانه داشته باشد، منعی برای آن وجود ندارد. بله،
با توجه به تأثیر نشستهای کتابخوان در میان اقشار تحصیلکرده و ضرورت
بهره‌گیری از ظرفیت متخصصان، استادان و پژوهشگران؛ ارتقای تعاملات و
گفتگوهای کتاب‌محور و آشنایی با متون علمی جدید در حوزه‌های تخصصی،
نشستهای کتابخوان تخصصی، با محوریت موضوعی ویژه و با حضور اساتید و
پژوهشگران همان حوزه موضوعی در دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه
برگزار شده است. آمارها
حاکی از آن است که در سال 95، تعداد 84 نشست تخصصی برگزار و 371 نفر به
ارائه کتاب پرداخته‌اند.حکمت و فلسفه اسلامی، مطالعات قرآن (قرآن‌پژوهی) و
نهج‌البلاغه، مطالعات منطقه‌ای، مطالعات اقتصادی، مطالعات انقلاب اسلامی،
مطالعات علم و فناوری، مطالعات زبان و ادبیات فارسی، مطالعات اخلاق و ...
برخی از حوزه‌های موضوعی نشستهای کتابخوان تخصصی بوده است. یک
نشست کتابخوان ویژه شعرا، سه نشست تخصصی هنر، یک نشست تخصصی «مطالعات
قرآنی»، سه نشست با موضوع اقتصاد مقاومتی، دو نشست با عنوان «امام و انقلاب
اسلامی»، پنج نشست دانشگاهی با موضوعات «اطلاع درمانی»، «علم سنجی»،
«مدیریت اطلاعات»، «آرشیو» و «نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی»، یک نشست تخصصی
قرآن‌پژوهی، یک نشست با موضوع فرهنگ علوی، یک نشست دانشگاهی و حوزوی، بخشی از نشستهای تخصصی ملی برگزار شده در سال 95 بودند. نشستهای
اختصاصی با برگزاری سه نشست کتابخوان «اصحاب رسانه»، نشست کتابخوان
«مکتب» با حضور شش تن از اعضای هیات امنای کتابخانه‌های عمومی بزرگ کشور،
نشست کتابخوان ویژه «هنرمندان پیشکسوت» و همچنین «پیروان ادیان توحیدی»
بخشی از این نشستها در سال‌های 94 و 95 است. در
میان نشستهای کتابخوان تخصصی، نشستهای موضوعی نیز برگزار شده است.
نخستین نشست «کتابخوان شعر» همزمان با روز بزرگداشت عطار نیشابوری، روز
چهارشنبه بیست و پنجم فروردین و با حضور دبیرکل نهاد با همکاری مؤسسه
فرهنگی ـ هنری شهرستان ادب با حضور مدیران نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور،
شماری از شاعران صاحب‌نام و نویسندگان کشور و جمعی از کتابداران استان
تهران در سالن اجتماعات کتابخانه مرکزی تهران (پارک شهر) برگزار شد. نخستین
نشست کتابخوان «اهل قلم» سی‌ام خرداد ماه 95 و با حضور اعضای انجمن قلم
ایران برگزار شد. هفت تن از نویسندگان برجسته کشور ضمن معرفی کتابهای
خود، آنها را با مخاطبان به اشتراک گذاشتند. دومین نشست کتابخوان «اهل
قلم» نیز در 19 دی ماه 95 با حضور هفت تن دیگر از اعضای انجمن قلم ایران
برگزار شد که هر کدام به معرفی کتابهای خود پرداختند. در
سال 95 بیش از 3000 نشست برگزار شده است که طی این نشستها بالغ‌بر 10
هزار دانش‌آموز به معرفی کتاب پرداختند. علاوه بر این در سال 1394 تعداد
769 نشست کتابخوان مدرسه‌ای در کشور برگزارشده است و در این نشستها
تعداد 6110 نسخه کتاب معرفی‌شده است. از تعداد 6110 معرفی 4536 نفر (حدود
74 درصد) زن و 1574 نفر (حدود 26 درصد) مرد بوده‌اند. دانش‌آموزان
با 81 درصد بیشترین قشر معرفی کننده کتاب در نشستهای کتابخوان
مدرسه‌ای هستند.کادر آموزشی مدارس و کتابداران نیز حدود 9 درصد معرفی
کتاب‌ها را داشته‌اند و در نهایت 32 نویسنده حدود یک درصد ارائه‌ها را
داشتند. دانش‌آموزان
مقطع ابتدایی با 42.19 درصد بیشترین تعداد معرفی کتاب را دارند، سپس
دانش‌آموزان مقطع تحصیلی دبیرستان با 38.17 درصد و کادر آموزشی و
کتابداران دارای مدرک کارشناسی با 13.83 درصد در رتبههای دوم و سوم قرار
دارند. در
نشستهای کتابخوان مدرسه‌ای 3987 عنوان کتاب 6110 بار معرفی
شده‌اند.از این تعداد 3069 عنوان کتاب یک‌بار و 918 عنوان کتاب بیش از
یک‌بار معرفی‌شده‌اند. زنان 3115 عنوان کتاب را 4536 مورد معرفی کرده‌اند و
مردان 1200 عنوان کتاب را 1574 مورد معرفی کرده‌اند. نسبت نسخه‌های
معرفی‌شده به عناوین کتاب برای زنان 1.46 و برای مردان 1.31 بوده است. این
نشان می‌دهد مردان دارای پراکندگی انتخاب عناوین کتاب بیشتری نسبت به زنان
بوده‌اند. کتاب
هشت‌جلدی قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب از مهدی آذریزی 69 مورد
معرفی‌شده است. کتابهای «دختر شینا»، «من زنده‌ام» و «شازده کوچولو»
نیز رتبه دوم تا چهارم بیشترین معرفی را دارند. در
نشستهای کتابخوان مدرسه‌ای کتابهای مهدی آذریزدی 113 مورد
معرفی‌شده‌اند. کتابهای هوشنگ مرادی کرمانی و محمد میرکیانی 99 مورد
معرفی، کتابهای غلامرضا حیدری ابهری، 74 مورد معرفی و کتاب حسین فتاحی 72
مورد معرفی شده‌اند.
تاکنون بالغ بر 20 هزار نشست کتابخوان در سراسر کشور برگزار شده است،
نهاد کتابخانهها برای سال جاری برنامه جدیدی برای نشستهای کتابخوان دارد
یا قرار است به همین منوال ادامه پیدا کند؟
با
گذشت قریب به 2 سال از عمر کتابخوان بیش از 20 هزار نشست در قالب‌های
تعریف‌شده کتابخوان اعم از کتابخانه‌ای، تخصصی، دانشگاهی، مدرسه‌ای و
مجازی برگزار شده است.
1250 نشست به‌اشتراک‌گذاری کتابهای خوانده شده در سال 94
برخی نشستهای کتابخوان به صورت ویژه برای افراد یا قشر خاصی برگزار شده
است، تفکیک آماری در این زمینه وجود دارد که کدام گروه از جامعه بیشتر
کتاب معرفی کرده‌اند؟
فراوانی کتابهای معرفی شده چگونه بوده است؟
سال خواندن و به‌کارگیری رویکردی نوین در برگزاری کتابخوان
16020 نشست کتابخوان کتابخانه‌ای در سال 95
یکی از ابتکارات جالب در طرح کتابخوان برگزاری نشستهای کتابخوان تخصصی
بود، بازخوردی که در اجرای این طرح داشتید، چطور بود؟ به نظر می‌رسد مورد
استقبال قشر تحصیلکرده نیز قرار گرفت.
نشستهای کتابخوان اختصاصی
نشستهای کتابخوان موضوعی
در
ابتدای گفت‌وگو به هدایت نشستهای کتابخوان به برپایی در مدارس اشاره
کردید، وضعیت نشستهای کتابخوان مدارس تاکنون چگونه بوده است؟
[ يكشنبه, ۲۷ فروردين ۱۳۹۶، ۱۲:۳۹ ب.ظ ] [ حسین پودینه ]
[ ۰ ]